JAK MEYVESI

TROPIKAL BIR MEYVE .. JAK MEYVESI

Tropik bölgelerde yetişen Jakfruit ( Jack meyvesi )(Artocarpus hetero-phyllus) dünyanın en büyük meyvesini meydana getirmektedir. Sıcak ve yılın her döneminde yağışlı bölgelerde iyi gelişen ağacın meyveleri bir basketbol topu büyüklüğündedir. Bu ağaçların bulunduğu otlaklarda beslenen hayvanlar için ağaçtan düşen meyveler tehlike arz edebilmektedir. Nemli, drenajı iyi ve verimli killi topraklarda güzel gelişme gösterir. Üçüncü yıldan itibaren meyve vermeye başlar. Jackfruit, nangka ve jaca olarak da tanınmaktadır.

Anavatanı Hindistan ve Güneydoğu Asya'dır. Yüksekliği 25-30 m ye kadar ulaşabilir. Bu özelliği nedeniyle rüzgar kıran bitkisi olarak da yararlanılmaktadır. Güzel ve görkemli bir görünüşe, büyük, yayvan bir taca, düzgün ve kuvvetli koyu gri renkli kalın bir gövdeye sahiptir. Seyrek dallanma gösterir. Genç ağaçlarda tepe sürgünler kesilerek yan dal oluşumu sağlanarak, 3-4 ana dallı bitki tacı oluşturulmaktadır. Erkek ve dişi çiçekler aynı bitki üzerinde fakat farklı yerlerdedir.

Ağacın çoğaltılması tohum ve aşıyla olmak-tadır. Tohumları 1-8 haftada çimlenebilmektedir. Iklim özelliklerine göre değişmekle birlikte hasat Ocak Haziran döneminde olmakta fakat tüm yıl hasat yapılan bölgeler de bulunmaktadır. Meyve ağırlığı anavatanı olan Hindistan'da 45 kg'a ulaşırken, diğer bir yetişme alanı olan Florida'da (ABD) ise 15 kg kadardır. Aşırı iri meyveler iyi bir gıda stoğu olarak görülmektedir. Meyvenin büyüklüğü 90 cm'ye kadar ulaşabilmektedir. Kerestesi müzik aletleri, mobilya, gemi direği yapımı gibi çok değişik amaçlarla kullanılmaktadır.

Meyvenin şekli ve büyüklüğü çok değişkendir. Meyve küresel, oval veya oblong (uzun silindir) şeklinde olabilir. Meyvenin en dışında yeşil renkte, dikenimsi ve etli bir kabuk bulunur. Yeşil kabuğunun altında kahverengi, pürüzsüz sert bir kabuk mevcuttur. Meyve içerisinde bulunan lateks, kauçuk yapımı için uygun olmamakla birlikte içermiş olduğu yaklaşık % 85 oranındaki reçine ile cila yapımı için çok değerlidir.

Meyvenin yenilen kısmı tohumlarıdır. Bu tohumlar sert kabuk içerisinde genellikle küçük meyvelerde üçü meyvenin sağ tarafında üçü de meyvenin sol tarafında olmak üzere her biri iri bir patates büyüklüğündedir. Büyük meyvelerde tohum miktarı daha da fazla olabilmektedir.

Tohumlar patates gibi pişirilerek yenmektedir. Muz ile ananas arası bir tadı vardır. Odun ateşinde tohumların kızartması çok tercih edilmektedir. Hindistan'da patates, fasulye vb. gibi sebzelerle acılı yemeği (curry) yapılmaktadır. Meyve salatalarında kullanılmakta, dondurma ve krema ile birlikte de servis edilmektedir.

Konserve olarak 60 haftaya kadar saklanabilmektedir. Yaprakları mısır ve hindistan cevizi kabukları ile birlikte kavrulup hindistan cevizi yağı ile birlikte karıştırılarak veya tek başına ülsere karşı kullanılmaktadır. Sirke ile karıştırılmış lateksi çıban, yılan sokmaları ve beze oluşumunda tedavi amaçlı önerilmektedir. Köklerinden elde edilen ekstraktlar astım, ateş, deri hastalıkları ve ishale iyi gelmektedir. Ağaç kabuklarının sakinleştirici etkileri söz konusudur.